شبکه ملی جامعه و دانشگاه
ضرورت شکل‌گیری شبکه ملی جامعه و دانشگاه
اهداف، ماموریت ها و ارکان شبکه
بروز مسائل متعدد در حوزه های گوناگونی سیاستی در کشور ما پرسش های بنیادینی را پیش روی ما قرار می دهد. اینکه شیوه های رایج سیاستگذاری، دیگر قابلیت پاسخگویی به مسائل مهمی چون بیکاری و تورم مزمن، فقر، عدم تعادل در نظام پولی و بانکی، کسری صندوق‌های بازنشستگی، سوءمصرف ذخایر آبی کشور، فرونشست زمین در سراسر کشور، بحران‌های محیط زیست، افزایش آسیب‌های اجتماعی، مسائل جمعیتی، سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی و... را ندارند و ما در کشور، با نوعی بن‌بست سیاستگذاری مواجه هستیم؛ چرا که این مسائل بسیار پیچیده‌اند و هر یک متضمن ذینفعان بسیار و انبوه کسانی‌اند که در تعیین سرنوشت این مسائل دخیل‌اند؛ هیچ قدرت واحد یا حزبی به تنهایی قادر به جلب هماهنگی و واداشتن ایشان به انجام راهکاری که از طریق گفت‌وگو و مشارکت به دست نیامده باشد نیست. از این رو نیاز است تا رویکرد نوین مشارکتی در سیاستگذاری و حل مسائل اساسی استان ها به کار گرفت که در آن، نهاد دانشگاه به واسطه سردمداری ذاتی اش از علم و دانش، جنبه های مدبرانه سیاست ها و تصمیمات را پررنگ تر کند تا سیاست های عالمانه تری تدوین و عرضه شود.
سیاستگذاری مشارکتی و الگوی مشارکت و تصمیم‌سازی از پایین به بالا، نیاز به بستر و زمینه‌ای برای اجرایی شدن دارد. از مهم‌ترین الزامات الگوی مشارکت‌محور حضور نهاد علم و دانشگاه در فرایندهای تصمیم‌سازی است. در همین راستا و در پی تحقق همین ایده «شبکه ملی جامعه و دانشگاه» شکل گرفته است. سیاستگذاری مشارکتی از طریق گفتوگوی عقلانی بین ذی‌ربطانِ تصمیمات و سیاست‌ها روی می‌دهد. طبق همین الگو است که شبکه ملی جامعه و دانشگاه شکل گرفته و به دنبال ایجاد بستر لازم برای گفتوگوی ذی‌مدخلان سیاستگذاری کشور بوده است.
از مهم‌ترین الزامات الگوی مشارکت‌محور سیاستگذاری، حضور نهاد علم و دانشگاه در فرایندهای تصمیم‌سازی است. سیاستگذاری مشارکتی و الگوی مشارکت و تصمیم‌سازی از پایین به بالا نیاز به بستر و زمینه‌ای برای اجرایی شدن دارد. «شبکه ملی جامعه و دانشگاه» بستری برای سیاستگذاری مشارکتی، و همچنین حضور فعال نهاد علم و دانشگاه در حل مسائل جامعه و ایفای مسئولیت اجتماعی دانشگاه است.
از این رو ماموریت اصلی این شبکه را می توان تسهیل الگوی سیاستگذاری مشارکتی و ایفای نقش مسئولیت اجتماعی دانشگاه تعریف نمود.
اهداف اصلی شبکه نیز عبارتند از:
- جلب مشارکت سازمان‌یافته نخبگان کشور در فرآیند سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در سطوح استانی و ملی؛
- ارتقاء توان علمی دانشگاه به‌منظور سوق دادن فعالیت‌های علمی دانشگاه به سمت رفع نیازها و حل مسائل استانی و ملی؛
- ایفای مسئولیت اجتماعی دانشگاه در تعامل با جامعه و دولت.
شبکه از سه ضلع اصلی تشکیل شده است. این سه ضلع عبارتند از نخبگان دانشگاهی؛ نمایندگان بخش خصوصی و جامعه مدنی؛ مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی.
ارکان اجرایی شبکه نیز با حضور چهار دستگاه الف) وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ ب) مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری؛ ج) وزارت کشور؛ و د) سازمان برنامه و بودجه به عنوان همکاران اصلی پروژه تعریف شده است.
با توجه به مأموریت‌های شبکه ملی جامعه و دانشگاه و در راستای تحقق این مأموریت‌ها و اهداف نیاز است که ارکان اجرایی این شبکه در سطوح متفاوت (ملی تا استانی) و با همکاری دستگاه‌های مختلف کشور شکل بگیرد. نمودار ذیل ساختار عملکردی شبکه را نشان می‌دهد.
ارکان شبکه شامل شورای سیاستگذاری، شورای هماهنگی، دبیرخانه مرکزی و واحدهای استانی است. شورای سیاستگذاری به‌منظور ایجاد تفاهم و برقراری تعامل بین دستگاه‌های ذی‌نفع و ذی‌ربط تشکیل شده است. وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری ریاست شورا را بر عهده دارد. علاوه بر آن وزیر کشور، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری عضو شورا هستند. همچنین معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم به‌عنوان دبیر شورای سیاستگذاری در جلسه شرکت می‌نماید. شورای هماهنگی به‌منظور هماهنگی، برنامه‌ریزی، حمایت و هدایت شبکه تشکیل شده است. اعضای این شورا عبارت‌اند از معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس شورا)، معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، معاون توسعه امور علمی و فرهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، قائم‌مقام وزیر کشور در امور اجتماعی و فرهنگی، یکی از رؤسای شعب استانی با معرفی رئیس شورا و یکی از مدیران حوزه معاونت فرهنگی و اجتماعی (دبیر شورا). نمودار ذیل ساختار اجرایی شبکه ملی جامعه و دانشگاه را نشان می‌دهد.
لازم به ذکر است، ذیل هر واحد استانی و متناظر با آن در دبیرخانه مرکزی، سه کارگروه علمی «فرهنگی و اجتماعی»، «محیط زیست و منابع طبیعی»، «اقتصاد و گردشگری» فعالیت می کنند.
فعالیت های پیشین شبکه که از آغاز فعالیت دبیرخانه در مرداد ماه ۱۳۹۵ تا خرداد ۱۳۹۷ انجام شده است در چهار بخش زیر قابل ارائه است:
- فعالیت های تشکیلاتی
- تدوین، امضاء و ابلاغ آیین نامه شبکه ملی جامعه و دانشگاه؛
- ابلاغ احکام روسای دانشگاه‌های مادر استان به‌عنوان روسای واحدهای استانی؛
- ابلاغ احکام شورای هماهنگی کشوری؛
- برگزاری جلسات کانونی با حضور اضلاع سه گانه هر استان (در ۹ استان کشور)؛
- دیدار با روسای دانشگاه ها، استانداران، روسای سازمان برنامه و بودجه جهت پیشبرد فعالیت های شبکه؛
- بازدید میدانی از مهم‌ترین چالش و مسئله استان؛
- برگزاری جلسه کارگروه‌های تخصصی در استان‌ها.
- فعالیت های پژوهشی
- بازدیدهای میدانی و تدوین گزارش مسئله شناسی و سیاستی در حوزه های «فرهنگی و اجتماعی»، «محیط زیست و منابع طبیعی»، «اقتصاد و گردشگری» در ۹ استان زیر:
- ا ستان مرکزی
- ا ستان ایلام
- استان سیستان و بلوچستان
- استان خراسان شمالی
- استان هرمزگان
- استان اردبیل
- استان لرستان
- استان سمنان
- استان کرمان
- تدوین گزارش سیاستی در حوزه های «فرهنگی و اجتماعی»، «محیط زیست و منابع طبیعی»، «اقتصاد و گردشگری» در ۹ استان زیر:
- استان مرکزی
- استان ایلام
- استان سیستان و بلوچستان
- استان خراسان شمالی
- استان هرمزگان
- استان اردبیل
- استان لرستان
- استان سمنان
- استان کرمان
- بازدیدهای میدانی و تهیه فیلم مستند در حوزه های «فرهنگی و اجتماعی» (۵ استان)، «محیط زیست و منابع طبیعی» (۵ استان)، «اقتصاد و گردشگری» (۳ استان).
- فعالیت های نظری-مفهومی
- ترجمه کتاب «مسئولیت اجتماعی دانشگاه و کیفیت زندگی (پیمایش جهانی، مفاهیم و تجربیات)؛
- سلسله نشست‌های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در ایران
- تدوین چارچوب بومی مسئولیت اجتماعی دانشگاه ها در ایران؛
- برگزاری سلسله نشست های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در ایران.
- راه اندازی سامانه الکترونیکی شبکه ملی جامعه و دانشگاه؛
- راه اندازی نظام رتبه بندی دانشگاه‌های ایران در زمینه مسئولیت اجتماعی؛
- برگزاری همایش‌های ملی و بین المللی مسئولیت اجتماعی دانشگاه؛
- برگزاری برنامه های آموزشی دبیران شبکه؛
- انتشار ویژه نامه ها و خبرنامه های شبکه ملی جامعه و دانشگاه؛
- برگزاری جلسه شورای سیاستگذاری (با عالی‌ترین مقام دستگاه‌های شریک) پس از ابلاغ توسط وزیر محترم علوم؛
- برگزاری جلسه شورای هماهنگی کشوری (با حضور نمایندگان دستگاه‌های شریک)؛
- تشکیل جلسه شورای هماهنگی استانی و معرفی دبیران پیشنهادی؛
- ابلاغ احکام دبیران واحدهای استانی؛
- حضور و ارائه طرح در اجلاس استانداران کل کشور؛
- حمایت از برنامه‌های تولید محتوا، آموزشی و تشکیلاتی واحدهای استانی؛
- تقویت دبیرخانه؛
- بازدید از واحدهای استانی با هدف تقویت و تثبیت آن‌ها؛
- راه‌اندازی رسانه مشارکتی برای ارتباط واحدهای استانی، ارتباط ستاد و صف و همرسانی تولیدات؛
- تدوین کتابچه تجربه‌های بین‌المللی مسئولیت اجتماعی دانشگاه؛
- تهیه گزارش نقد و بررسی مقررات آموزش عالی از منظر مسئولیت اجتماعی دانشگاه (به‌خصوص آیین‌نامه ارتقا، سند راهبردی دانشگاه‌ها، شاخص‌های رتبه‌بندی دانشگاه و...)؛
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مدیران و دبیران واحدهای استانی.
نامه فرهنگی (ویژه نامه اتاق‌های فکر استانی)؛ زمستان ۱۳۹۴؛
نامه فرهنگی (شبکه ملی جامعه و دانشگاه)؛ تابستان ۱۳۹۶؛
کتاب مسئولیت اجتماعی دانشگاه؛
گزارش راهبردی توسعه استان مرکزی؛
گزارش راهبردی سیستان و بلوچستان؛
عکس
فیلم